Jak mierzyć ciśnienie? Prawidłowy pomiar a profilaktyka chorób serca

2022-09-27

Czy wiesz, jakie masz ciśnienie, jakie są normy i co wiąże się z za niskim lub za wysokim ciśnieniem, które nie jest regulowane? Dowiedz się, jak mierzyć ciśnienie i kto szczególnie powinien regularnie sięgać po ciśnieniomierz.

Spis treści:

Jak mierzyć ciśnienie? Ważniejsze niż myślisz!
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie: krok po kroku
Jak często można mierzyć ciśnienie? Okiem eksperta

Jak mierzyć ciśnienie? To ważniejsze niż myślisz!

Według szacunków Narodowego Funduszu Zdrowia w 2018 roku ponad 9,9 mln dorosłych Polaków (niemal 1/3 populacji w tym przedziale wiekowym!) miała nadciśnienie. Jak istotne jest prawidłowe ciśnienie krwi? Im jesteś starsza, tym bardziej! Jeśli chcesz być zdrowa również w dojrzałym wieku, powinnaś regularnie sprawdzać ciśnienie krwi. W tym artykule dowiesz się, jak mierzyć ciśnienie i jakie wyniki możesz uznać za normalne, a jakie wykraczają poza normę.

Zbyt wysokie ciśnienie (nadciśnienie tętnicze) jest ważnym czynnikiem ryzyka w powstawaniu choroby wieńcowej serca. O nadciśnieniu można mówić, gdy ciśnienie rozkurczowe (druga wartość pomiaru, pierwsza to ciśnienie skurczowe), utrzymuje się stale powyżej normy. Wynik typowy dla nadciśnienia tętniczego, którym należy się zająć, to 140/90 mmHg.

Co ważne, wyróżnić można również ciśnienie wysokie prawidłowe, gdzie ciśnienie skurczowe wynosi między 130-139 mmHg, a rozkurczowe między 85-89.

Nadciśnienie często wykrywane jest przez przypadek, np. przy okazji innych badań, choć są pewne symptomy, które mogą o nim świadczyć jeszcze przed pomiarem.

Jednym z charakterystycznych objawów nadciśnienia jest uciskowy i pulsujący oraz tępy ból głowy. Ponadto do objawów zaliczyć można:

szum w uszach,
ból w klatce piersiowej,
łatwe męczenie się,
zaburzenia widzenia,
potliwość,
osłabienie i omdlenia,
zawroty głowy,
zaburzenia snu,
nudności.

Nadciśnienie tętnicze towarzyszy również wielu chorobom. Pojawia się ono na skutek chorób nerek, chorób tętnic, w tym zwężenia tętnicy nerkowej, a także przy obturacyjnym bezdechu sennym, schorzeniach układu nerwowego czy też przy dużej ilości płynu wewnątrznaczyniowego – a to tylko niektóre dolegliwości.

Od kilku lat badana jest hipoteza o związku nadciśnienia tętniczego z zaburzeniami flory bakteryjnej (dysbiozą układu pokarmowego). W badaniu przeprowadzonym na szczurach wykazano, że szczury, u których w składzie flory bakteryjnej wystąpił zwiększony stosunek kolonii bakterii Firmicutes do Bacteroidetes miały jednocześnie nadciśnienie tętnicze. W porównaniu ze zdrowymi szczurami zauważono również u nich zubożenie flory bakteryjnej – szczególnie o bakterie produkujące kwas mlekowy i masłowy.

Jak mierzyć ciśnienie? To ważniejsze niż myślisz!

Wyniki badań na zwierzętach porównano z wynikami podobnego badania u ludzi, porównując skład flory bakteryjnej osób z nadciśnieniem do flory bakteryjnej u osób z ciśnieniem w normie. Porównanie potwierdziło obserwacje z badań na zwierzętach. U osób z nadciśnieniem flora bakteryjna w jelicie grubym również była uboższa i mniej zróżnicowana niż u osób z ciśnieniem w normie. Więcej o tym, jak dbać o mikroflorę bakteryjną jelit i dlaczego warto to robić, znajdziesz w artykule „Domowe sposoby na niestrawność, czyli jak dbać o florę bakteryjną jelit?”.

Druga skrajność – niedociśnienie – również nie jest korzystne dla organizmu, choć wiąże się z nim mniej groźnych, długofalowych dla zdrowia konsekwencji. Z uwagi na objawy (w tym mroczki przed oczami, zimne dłonie i stopy, omdlenia, mdłości, zawroty głowy) jest ono często mylone z chwilowym spadkiem formy w ciągu dnia.

O niedociśnieniu można mówić, gdy ciśnienie skurczowe spada poniżej 100 mm Hg, a rozkurczowe poniżej 60 mm Hg. Niedociśnienie nie grozi utratą zdrowia czy życia, ale u seniorów, którzy mają słabszy organizm czy u osób, u których niedociśnienie jest wynikiem innych chorób, wskazane jest zwiększenie ciśnienia za pomocą środków farmakologicznych. Są również osoby, które od urodzenia mają niedociśnienie lub pojawiają się u nich nagłe spadki ciśnienia na skutek zmiany pozycji (po długim staniu lub wstaniu z pozycji leżącej).

Niedociśnienie u seniora może skutkować zaburzeniami równowagi, chwiejnym chodem i upadkiem, szczególnie przy zmianie pozycji ciała. Może on również powodować złe samopoczucie: bóle głowy, zaburzenia widzenia i uczucie dzwonienia czy szumu w uszach.

Norma dla dorosłego człowieka oscyluje poniżej 120/80 mmHg, przy czym może ona nieznacznie odstępować od tego wyniku – zależy ona od wieku i trybu życia. Sportowcy często mają niższe (nawet o 20 mmHg) ciśnienie, które mieści się w normie, zaś u osób starszych z wiekiem ono wzrasta, ale nie powinno przekraczać 140/90 mmHg. Jak prawidłowo zmierzyć ciśnienie i kto oprócz seniorów powinien to robić systematycznie?

Jednym z charakterystycznych objawów nadciśnienia jest uciskowy i pulsujący oraz tępy ból głowy.

Kto i kiedy powinien regularnie mierzyć ciśnienie?

Ciśnienie krwi jest zmienne i oscyluje między wartością maksymalną (skurczowym, gdy krew płynie z serca i trafia do naczyń) i minimalną (rozkurczowym, w przerwie między kolejnymi „falami” napływającej krwi. Dla tego, kiedy i jak zmierzyć ciśnienie, ważne są też okoliczności w ciągu dnia. Ciśnienie krwi w ciągu doby zmienia się. Wzrośnie ono na pewno na jakiś czas po wysiłku fizycznym, obfitym i słonym posiłku czy po wypiciu mocniejszej kawy – z tego powodu na minimum godzinę przed pomiarem zrezygnuj ze sportu, tłustych dań i kawy (oraz herbaty). Wynik może być za wysoki również u osób generalnie zdrowych, ale z problemami jelitowymi, skarżących się na wzdęcia i gazy.

Niektóre osoby mają też tzw. syndrom białego fartucha – na skutek stresu u lekarza wynik pomiaru może nieznacznie różnić się od normy na co dzień czy nawet wyników z ciśnieniomierza domowego. W takiej sytuacji dla pewności zaleca się dodatkowo wykonanie EEG (Holtera).

Oprócz tego, jak mierzyć ciśnienie, ważna jest też kwestia, kto powinien to robić. Profilaktycznie i prozdrowotnie powinna to robić każda osoba przynajmniej raz w tygodniu. Ciśnieniomierz przyda się na pewno osobom przewlekle chorym, u których ciśnienie krwi jest ważne dla samopoczucia, seniorom i ludziom w grupie ryzyka zachorowania na nadciśnienie i choroby układu krążenia. Ciśnienie regularnie powinny mierzyć również osoby chore na cukrzycę, z chorobami nerek i neurologicznymi.

Jak zmierzyć ciśnienie, by wynik był jak najbliższy prawdy, a ewentualne odchylenia jak najniższe?

Kto i kiedy powinien regularnie mierzyć ciśnienie?

Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie: krok po kroku

Zgodnie ze standardami zaleca się kontrolowanie ciśnienia 1-2 razy w tygodniu lub, w przypadku braku niepokojących objawów, raz w miesiącu. Jak mierzyć ciśnienie krwi, jeśli masz problemy ze zdrowiem i podejrzenie nadciśnienia? Wówczas wykonuj pomiar regularnie przez 6-7 dni przed wizytą u lekarza po dwa pomiary o stałych porach dnia, rano i wieczorem, przed przyjęciem leków i jedzeniem. Wyniki zapisuj w notatniku – będzie to istotna pomoc dla lekarza przy opracowywaniu planu leczenia.

1. Przygotowanie do badania

Na godzinę przed badaniem nic nie jedz. Nie pij też kawy, herbaty, coca-coli czy energetyków oraz zrezygnuj z aktywności fizycznej. Na przynajmniej 5 minut przed pomiarem usiądź, odpocznij i uspokój emocje, jeśli jesteś zdenerwowana. Sposoby na zrzucenie z siebie stresu podpowiadamy m.in. w artykule „Jak się zrelaksować, gdy masz na głowie cały dom? Trening relaksacyjny dla przepracowanych [QUIZ!]”. Pomiaru nie powinnaś wykonywać podczas przeziębienia – gorączka może zawyżać wynik.

2. Pozycja, wybór ręki do badania i jej ułożenie

Ciśnienie mierz początkowo na obu rękach. W miarę upływu czasu, wraz z kolejnymi pomiarami zauważysz, na której jest wyższe. Badanie powinnaś przeprowadzać na ręce, gdzie wyniki są wyższe i wykonywać pomiar dwukrotnie w krótkim odstępie czasu. W przerwie między pomiarami również nie pij ani nie jedz. Usiądź przy stole i oprzyj obie stopy na podłodze (nie krzyżuj nóg). Ręka, na której wykonujesz pomiar, powinna być zgięta w łokciu, rozluźniona i wsparta na wysokości serca, np. o stół. Ubranie nie powinno jej uciskać.

3. Wybór ciśnieniomierza

Możesz wybrać urządzenie nadgarstkowe lub naramienne, przy czym lekarze za dokładniejszy uznają ciśnieniomierz naramienny. Wśród takich urządzeń również są wersje elektroniczne z czytelnym dużym wyświetlaczem, dzięki czemu łatwo odczytasz wynik i będzie on precyzyjny. Możesz wykorzystać np. ciśnieniomierz naramienny MEDEL Check MY17 lub Braun ExactFit 5 BP6200.

Dodatkową, bardzo przydatną zwłaszcza dla seniorów funkcją ciśnieniomierza jest pamięć, w której zapisane są ostatnie wyniki. Urządzenie powinno znajdować się w Rejestrze Wyrobów Medycznych i posiadać atest Głównego Urzędu Miar.

Innym urządzeniem, które zmierzy orientacyjnie ciśnienie, jest opaska monitorująca aktywność (np. ADE FITVigo AM1704), która nie tylko mierzy ciśnienie, ale również liczbę kroków, spalone kalorie puls, czas siedzenia i chodzenia. Wszystkie wyniki możesz zsynchronizować i przeanalizować z aplikacją, a także udostępnić dane np. swojemu lekarzowi. Zmobilizuje Cię też ona do ruchu, aktywności i utrzymywania stałej masy ciała.

Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie: krok po kroku

4. Mierzenie i odczytanie wyniku

Jak mierzyć ciśnienie za pomocą ciśnieniomierza? Nadgarstkowy elektroniczny wystarczy zapiąć na dłoni w nadgarstku (nie za luźno i niezbyt ciasno) i włączyć. Po chwili urządzenie wyświetli ostateczny wynik. Ręka podczas pomiaru powinna być rozluźniona i oparta, np. o biurko. Każdy pomiar powtórz 2-3 razy i wyciągnij z nich średnią. Po pojedynczym pomiarze odczekaj minutę, aż wykonasz kolejny. Wyniki zapisz w notesie lub tematycznej aplikacji na telefon.

Ciśnieniomierz naramienny wymaga tylko nieco więcej precyzji i uważności. Jego mankiet powinien znajdować się ok. 1,5 cm od zgięcia łokcia, na poziomie serca. Podczas mierzenia nie odchylaj się, nie poruszaj ręką i powstrzymaj się od rozmowy z bliskimi lub lekarzem.

Szybko wypełnij mankiet powietrzem, pompując go wolną ręką. Następnie przyłóż stetoskop nad tętnicą w zgięciu łokcia i wypuszczaj powoli powietrze z mankietu. Pierwszy usłyszany dźwięk oznacza ciśnienie skurczowe, natomiast cisza i brak jakichkolwiek dźwięków – rozkurczowe. Jeśli dźwięk w słuchawce słyszysz aż do 0 Hg, za ciśnienie rozkurczowe uznaj wartość, która pojawia się w momencie ściszenia dźwięku.

O nadciśnieniu można mówić, gdy dwa pomiary przeprowadzone z zachowaniem kilkudniowego lub kilkutygodniowego odstępu czasu są nieprawidłowe.

Jak odczytywać wyniki? Wyróżnić można:

ciśnienie optymalne: < 120/80 mm Hg,
ciśnienie prawidłowe: 120-129/80-84 mm Hg,
ciśnienie wysokie prawidłowe: 130-139/85-89 mm Hg
nadciśnienie I stopnia: 140-159/90-99 mmHg,
nadciśnienie II stopnia: 160-179/100-109 mmHg,
nadciśnienie III stopnia: > 180/110 mmHg,
izolowane nadciśnienie skurczowe: > 140 mmHg.

Jak już wspomnieliśmy wyżej, istnieją różne zmienne i czynniki, które mogą zafałszowywać wyniki. Jak często można mierzyć ciśnienie, aby otrzymać prawdziwe wartości? Czy częściej znaczy lepiej?

Jak często można mierzyć ciśnienie? Okiem eksperta

Dlaczego regularny pomiar ciśnienia jest tak ważny? Nieleczone i lekceważone nadciśnienie może prowadzić do niewydolności serca, miażdżycy, zawału, udaru mózgu i innych chorób układu krążenia, które mogą skrócić życie nawet o 20 lat. Z danych przytoczonych przez prof. Bogdana Wyrzykowskiego z Katedry Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego wynika, że jedynie 2/3 chorych na nadciśnienie tętnicze było świadomych choroby, zaś tylko co ósmy pacjent skutecznie leczony. U aż 30% badanych Polaków stwierdzono podwyższone ciśnienie prawidłowe.

Jak często można mierzyć ciśnienie? Okiem eksperta

Jak zmniejszyć za wysokie ciśnienie?

Zbyt wysokie ciśnienie można w prosty sposób ustabilizować: zapewnić sobie regularny wysiłek fizyczny (nawet 30 minut szybkiego spaceru dziennie ma znaczenie!), dbać o prawidłową masę ciała i ograniczyć sól oraz tłuste i wysoko przetworzone dania. Sól (sód) w nadmiarze, obecna zwłaszcza w żywności przetworzonej, przyczynia się do podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi i powstawania nadciśnienia tętniczego. Szacuje się, że Polacy aż 3-krotnie przekraczają dzienną normę spożycia soli. Osoby w grupie ryzyka (w tym ze skokami ciśnienia) i z nadciśnieniem powinny znacznie ograniczyć spożycie soli (chlorku sodu) lub całkowicie z niej zrezygnować.

Alternatywą (ale do wprowadzenia jedynie po konsultacji z lekarzem!) może być sól potasowa. Jest ona jednak niewskazana u osób z chorobami nerek. Sól zastąpić można również większą ilością świeżych i suszonych ziół (w tym estragonu, szałwii czy lubczyku), czosnkiem oraz sproszkowanymi algami, które zawierają sód, ale w ograniczonej ilości, a przy tym inne korzystne dla zdrowia minerały, w tym jod, którego często w codziennej diecie bez soli brakuje. Do ziół pomagających obniżyć ciśnienie zalicza się również głóg, jemioła, melisa czy ruta.

Możesz też sięgnąć po prozdrowotne suplementy na serce, które wspomogą obniżenie ciśnienia tętniczego. Jednym z nich jest Omegamedica Cardio Flc Pharma z kwasami omega-3, które wspierają rozrzedzenie i przepływ krwi, a także zwiększają elastyczność ścian naczyń krwionośnych i zmniejszają procesy zapalne. Innym suplementem godnym uwagi, który pomaga usprawnić krążenie, jest Bonimed Venobon z liśćmi miłorzębu i nasionami kasztanowca.

To tylko kilka propozycji, które pomogą Ci zadbać o swoje zdrowie. Aktywność fizyczna i zrównoważona dieta pozbawiona wysoko przetworzonych dań i nadmiaru soli to ważny element profilaktyki zdrowotnej, w tym zapobiegania nadciśnieniu tętniczemu. Wejdź do ekologicznego sklepu internetowego Nabea i odkryj bogactwo naturalnych produktów prozdrowotnych: nie tylko suplementów, ale także ziół, przypraw, miodów, herbat i zdrowej żywności.