Fotouczulające zioła, leki i składniki kosmetyków. Po tym nie wolno się opalać! [LISTA]

2022-06-06

Fotouczulenie to nadwrażliwość na światło słoneczne, która objawia się w powstawaniu zmian skórnych pod wpływem promieni słonecznych. Zioła fotouczulające oraz inne substancje tego typu nasilają reakcję alergiczną. Na co trzeba szczególnie uważać?

Spis treści:

Fotouczulenie – co to takiego?
Substancje fotouczulające – co to znaczy?
Zioła fotouczulające – po nich lepiej się nie opalać!
Pochodne kwasu salicylowego i inne kosmetyki fotouczulające – unikaj po nich słońca
Czy istnieją witaminy fotouczulające?

Fotouczulenie – co to takiego?

Fotouczulenie to inaczej nieprawidłowa reakcja skóry na działanie promieni słonecznych. Inaczej jest ono zwane fotodermatozą, a w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób znajdziesz je pod kodem ICD-10: L56.8. Reakcja pojawia się również u osób całkowicie zdrowych, w tym szczególnie tych o bardzo jasnym fototypie skóry (1-2).

Reakcję alergiczną mogą nasilać preparaty antykoncepcyjne oraz zioła fotouczulające, leki, niektóre suplementy witaminowe, a nawet składniki kosmetyków. Opalaj się świadomie i bezpiecznie dla zdrowia. Objawy fotouczulenia i sposoby na widoczne już zmiany skórne znajdziesz w artykule ”Uczulenie na słońce: jak wygląda i czym tak naprawdę jest? Jak uniknąć objawów?” na naszym blogu.

Przejrzyj z nami swoją domową apteczkę i sprawdź, jakie leki fotouczulające mogą zaszkodzić Twojej skórze podczas letniego urlopu. W ramach profilaktyki zainwestuj też w kosmetyki do opalania z wysoką ochroną SPF oraz łagodzące preparaty po opalaniu. Więcej o filtrach przeciwsłonecznych dowiesz się tutaj: “Filtry chemiczne a mineralne – czym się różnią? Czy chronią tak samo? Porównujemy!”. Kiedy możesz uznać daną substancję za fotouczulającą? Na jakie zioła fotouczulające czy substancje uważać?

Substancje fotouczulające – co to znaczy?

Substancje fotouczulające to związki chemiczne zdolne do pochłaniania energii słonecznej (promieni UV) i wywoływania reakcji alergicznych, związanych z układem odpornościowym [1]. Działanie promieni słonecznych w połączeniu z daną substancją może wywołać po jakimś czasie (24-48 godzinach) zmianę skórną, np. pokrzywkę, bąble, rumień czy opuchliznę.

Trzeba przy tym rozróżnić właściwości fotouczulające od fototoksycznych. Zioła fotouczulające i fototoksyczne to nie zawsze to samo. Leki fotouczulające i inne substancje tego typu same w sobie nie są szkodliwe,a jedynie połączone z promieniami UV, zwiększają wrażliwość skóry na słońce. Mogą one mieć pozytywny wpływ na Twój organizm, pod warunkiem, że nie będziesz łączyć ich z kąpielami słonecznymi [2].

Substancje fototoksyczne z kolei wywołują ostrą reakcję skórną w miejscu aplikacji, od razu po nałożeniu ich na skórę i kontakcie ze słońcem. Dochodzi też do miejscowego niszczenia struktur komórkowych. Objawy te są podobne do fotouczulenia lub oparzenia słonecznego i ustępują po około tygodniu. Fototoksycznie działa np. olejek eteryczny z bergamotki [3]. Jakie inne substancje oraz zioła fotouczulające i fototoksyczne oprócz niego mogą wywołać reakcję skórną?

Zioła fotouczulające – po nich lepiej się nie opalać!

Zioła fotouczulające i fototoksyczne podczas stosowania wymagają przestrzegania kilku ważnych zasad, podobnych do tych, które towarzyszą zażywaniu leków. Sięgając po zioła fotouczulające, trzymaj się dawek zalecanych przez producenta lub lekarza, nie eksponuj ciała na słońce, zrezygnuj z solarium i stosuj jednocześnie wysoką ochronę przeciwsłoneczną. Nie mieszaj ze sobą bez konsultacji ze specjalistą wielu rodzajów ziół, ponieważ ich działanie może się wzajemnie zwalczać lub intensyfikować. Dodatkowo stosowanie niektórych ziół, takich jak np. dziurawiec, może osłabiać działanie środków antykoncepcyjnych.

Jeśli planujesz zabiegi laserowe (w tym zamykanie naczynek, laser frakcyjny czy też depilację) lub peelingi chemiczne z użyciem kwasów, na 2-3 tygodnie przed terminem zabiegu odstaw całkowicie zioła fotouczulające. Połączenie ich ze światłem lasera może skutkować powstaniem trudnych do usunięcia przebarwień.Przed podjęciem zabiegu zawsze uprzedzaj lekarza lub kosmetologa o stosowanych ziołach lub lekach fotouczulających. Czy na pewno znasz zioła fotouczulające? Lista Nabea podpowie Ci, na jakie uważać.

Zioła fotouczulające – lista

Jeśli występuje u Ciebie fotouczulenie, ale nie wiesz, jakie zioła czy substancje są za to odpowiedzialne, skorzystaj z naszej ściągi. Sprawdź z nią składy swoich suplementów czy też herbatek. Ze ściągawki możesz też skorzystać podczas zakupów w sklepie zielarskim. Jakie zioła fotouczulające wywołać mogą niepożądane reakcje skórne? Oto 13 najczęściej uczulających, wraz z nazwami łacińskimi – by łatwiej Ci było rozszyfrować INCI w razie potrzeby [4], [5]:

dziurawiec (Hypericum perforatum),
nagietek (Calendula officinalis),
arnika górska (Arnica montana),
rumianek pospolity (Matricaria chamomilla),
krwawnik pospolity (Achillea),
wrotycz (Tanaceum vulgare),
skrzyp (Equisetum arvense),
nawłoć (Solidago),
bratek (Viola tricolor),
łopian (Arctium lappa),
lubczyk (Levisticum officinale),
arcydzięgiel (Angelica archangelica),
bodziszek cuchnący (Geranium robertianum).

To oczywiście nie wszystkie zioła fotouczulające, jakie istnieją. Co ciekawe, wiele z nich może mieć właściwości rozjaśniające skórę (np. bodziszek czy nagietek), jednak w połączeniu z działaniem promieni słonecznych mogą mieć one silne działanie fotouczulające i wywoływać efekt odwrotny do zamierzonego (powstawanie plam i przebarwień).

Właściwości fotouczulające mogą mieć nie tylko Twoje suplementy czy zioła, które pijesz, ale również kosmetyki z ich wyciągami. Jakie jeszcze substancje w ich składach mogą wchodzić w reakcję z promieniami UV?

Pochodne kwasu salicylowego i inne kosmetyki fotouczulające – unikaj po nich słońca

Wśród substancji kosmetycznych, które mogą wywołać fotouczulenie wyróżnić można stosowane w kosmetykach amidowe oraz estrowe pochodne kwasu salicylowego oraz lipohydroksykwasy (LHA), również z rodziny kwasu salicylowego [6]. Są one stosowane w gabinetach kosmetycznych jako peeling dla cery tłustej, z łojotokiem, przebarwieniami i niewielkimi zmarszczkami – w przypadku skóry wrażliwej, która reaguje podrażnieniami na czysty kwas salicylowy [7].

Wśród kwasów, które wywołują fotouczulenie, są też kwasy AHA i BHA, dlatego przełóż peelingi kwasowe na jesień. Zaplanuj też wtedy kurację retinolem lub kwasem retinowym – uwrażliwiają one skórę na słońce i mogą wywoływać podrażnienia lub trudne do usunięcia przebarwienia. Jedynym retinoidem, który nie wywołuje takiej reakcji jest retinaldehyd [8].

W reakcję ze słońcem wchodzą również inne składniki kosmetyków, po których byś się tego nie spodziewała: poza wymienionymi ekstraktami ziołowymi, wyciągi roślinne, w tym z pietruszki, kopru, selera czy dzikiej marchwi. Jeśli znajdują się one w Twoim kremie, stosuj go (szczególnie latem) na noc lub pod solidną ochronę przeciwsłoneczną. Jeśli pijesz zioła dla urody (np., bratka lub skrzyp), latem zrób też przerwę w kuracji.

Silne działanie fotouczulające mają też olejki eteryczne. Oprócz wymienionego już fototoksycznego bergamotkowego fotouczulające są też olejki eteryczne z innych cytrusów. Wśród substancji zapachowych, które zwiększają wrażliwość na słońce jest też olejek cedrowy, ylang-ylang, różany, lawendowy, waniliowy i z drzewa sandałowego. Jeśli zawierają je Twoje perfumy i kosmetyki, zrezygnuj z nich przed opalaniem.

Zioła fotouczulające – po nich lepiej się nie opalać!

Zaskoczyć Cię może fakt, że fotouczulająco mogą też działać niektóre… składniki kremów opalających. Benzophenone (według nomenklatury INCI: Benzophenone-4) jest filtrem chemicznym UV, który pochłania promieniowanie oraz składnikiem kosmetyków do włosów oraz pomadek, który zabezpiecza produkty przed utratą koloru [9]. Jeśli Twoja skóra jest podatna na fotouczulenie, stosuj kosmetyki bez tego składnika lub filtry mineralne (fizyczne), które tylko odbijają promienie UV – nie absorbują go.

Substancje fotouczulające w kosmetykach

Poznaj najczęstsze substancje fotouczulające, jakie spotkać możesz w składach kosmetyków. Oto lista najpopularniejszych. Należą do nich wspomniane już ekstrakty roślinne, substancje zapachowe oraz barwniki, konserwanty, a także bazy i rozpuszczalniki. Jeśli nie wiesz, skąd biorą się u Ciebie podrażnienia czy rumień po zastosowaniu danego kosmetyku, to może być rozwiązanie zagadki:

substancje zapachowe (w tym koktajl zapachowy A – mieszanina 5 różnych związków zapachowych o stężeniu 1%, która jest składnikiem wielu perfum: absolut mchu dębowego, isoeugenol, geraniol, eugenol, alkohol cynamonowy), balsam peru oraz absolut lawendy [10]. Uważaj szczególnie na wody perfumowane, perfumy i ekstrakty perfum w których stężenie olejków eterycznych wynosi od 20 do nawet 50%.
barwniki (w tym para-fenyleno-diaminy (PPD), para-touleno-diaminy (PTD), 2-nitro-para-fenyloendodiaminy (ONPPD). PPD to czarny pigment w ciemnych farbach do włosów. Wywołuje on bardzo silne fotouczulenie.
konserwanty (szczególnie formaldehyd i jego wyzwalacze, a także triclosan, mertiolat, estry kwasu p-hydroksybenzoesowego czy etylenodiamina).
bazy i rozpuszczalniki (lanolina, wosk pszczelni, mirystynian izopropylu, euceryna, alkohol izopropylenowy czy kalafonia).
ekstrakty roślinne, w tym zioła fotouczulające i fototoksyczne: dziegieć, rumianek, arnika górska, nagietek, cykoria, chryzantema, furanokumaryna występująca m.in. w selerze, koprze czy pietruszce [11], [12].

Czy istnieją witaminy fotouczulające?

Znasz już świetnie kosmetyki i zioła fotouczulające. A co z witaminami i lekami? Czy istnieją leki fotouczulające i witaminy, które w reakcji ze skórą dają objawy fotouczulenia? Na jakie suplementy diety uważać? Witaminy fotouczulające przyjmowane doustnie nie wywołują reakcji uczuleniowej – z wyjątkiem witaminy A, której pochodną jest wspomniany wyżej retinol. Z tego powodu nie należy zażywać jej przed planowanymi zabiegami laserowymi lub w ich trakcie. Witamina A przyspiesza odnowę (złuszczanie się) naskórka, przez co skóra może być bardziej wrażliwa na promieniowanie UV czy lasera [13].

Przez lata uważano, że inną “światłoczułą” witaminą jest witamina C – to jednak mit. Witamina C nie jest fotouczulająca. Zdarza się, że pod wpływem światła traci ona stabilność (jej struktura i cenne właściwości i struktura ulegają zniszczeniu), ale nie uczula [14]. W wyższych stężeniach może ona podrażniać wrażliwą skórę – niezależnie od pogody. Można jednak temu zapobiec, stosując podczas kuracji witaminą C wysoką ochronę przeciwsłoneczną [15].

Jeśli na Twojej skórze pojawia się reakcja fototoksyczna (nagłe i długotrwałe, ciężkie do wyleczenia zmiany skórne podobne do mocnego oparzenia), lepiej odstaw kosmetyk czy preparat ziołowy z problematycznym składnikiem. Leki, witaminy czy zioła fotouczulające możesz stosować, zabezpieczając wcześniej skórę kosmetykami z wysokim filtrem UV. Sprawdź nasze kosmetyki do opalania! Wybierz swój krem, najlepiej z SPF 30 lub 50 i ciesz się cennymi właściwościami naturalnych wyciągów roślinnych oraz ziół bez typowych dla fotouczulenia przykrych skutków ubocznych.