Odporność swoista, bierna, czynna – czym się różnią?

Okres przejściowy i zima to doskonały czas, by zadbać mocniej o swoją odporność. Swoista, bierna, czynna, nieswoista – dowiedz się, czym różnią się jej rodzaje i wzmocnij się razem z nami! Poznaj 6 sposobów na lepszą odporność.

Spis treści:

1. Odporność swoista – co to?
2. Odporność swoista i nieswoista – jak można ją wzmocnić? 6 rad
3. Odporność czynna i bierna – co to znaczy?

Odporność swoista – co to?

Na pewno jesienią i zimą chronisz swoje zdrowie bardziej niż zwykle. Podświadomie jesienią sięgasz po ciepły szalik, czapkę, imbir, czosnek i rozgrzewające oraz zioła, suplementy czy wzmacniające herbaty funkcjonalne. Czy jednak wiesz, że odporność dzieli się na różne typy? Odporność swoista jest jednym z nich, najbardziej podstawowym. Co to jest i czym różni się ona od innych typów? Czym jest odporność czynna i bierna czy też odporność nieswoista? Jakie są ich przykłady i na czym polegają różnice?

Odporność swoista jest odpornością nabytą, wytwarzaną przez układ odpornościowy w celu rozpoznawania i unieszkodliwiania groźnych drobnoustrojów. W procesach tych biorą udział białe ciałka krwi (makrofagi) i limfocyty B i T. 

Limfocyty B produkują przeciwciała, które otaczają i zwalczają antygeny (białka) obecne na powierzchni drobnoustrojów, przy czym dopasowują się one jak puzzle – przeciwciała mogą zwalczyć tylko te ciała obce, które pasują do nich kształtem. W kontakcie z obcymi zarazkami liczba przeciwciał w organizmie wzrasta, a komórki układu immunologicznego (makrofagi) niszczą wrogie antygeny. Limfocyty T z kolei pomagają się pozbyć nieprawidłowo zbudowanych lub zainfekowanych komórek Twojego organizmu.

Po zwalczeniu infekcji w organizmie zostają limfocyty – komórki, które „pamiętają” poprzednią chorobę i w razie potrzeby mogą szybko zwiększyć swoją ilość i rozpocząć proces niszczenia drobnoustrojów na nowo. 

Odporność swoista i nieswoista – czym się różnią?

Czym jest odporność swoista, już wiesz – to odporność nabyta: drogą naturalną (w tym dzięki mleku matki) lub sztucznie, np. dzięki szczepionce.

Odporność nieswoista jest za to odpornością wrodzoną (dziedziczoną), która jednak pod wpływem różnych czynników, w tym np. stylu życia, może się wzmacniać lub osłabiać. 

Odporność nieswoistą od swoistej różni przede wszystkim (w przypadku nieswoistej) brak wspomnianej wyżej pamięci immunologicznej. Wydaje się to wadą, jednak dużą zaletą odporności nieswoistej jest błyskawiczna reakcja, która nie wymaga kontaktu z antygenem i procesu wytwarzania przeciwciał. 

Odporność nieswoista działa niczym parasol, który chroni organizm przed chorobotwórczymi zarazkami. W przypadku przepuszczenia szkodliwych patogenów w głąb organizmu drobnoustrojami zajmą się limfocyty i makrofagi właściwe dla odporności swoistej. Wrodzona odporność nieswoista stanowi „pierwszą linię obrony” przed zarazkami i inicjuje aktywność odporności swoistej. Ponadto wykrywa i eliminuje ona patogeny w organizmie, to jej też zawdzięczasz regenerację oraz gojenie skaleczeń i ran. Ogranicza ona również ryzyko wnikania patogenów i zanieczyszczeń grożących infekcją do organizmu. W jaki sposób się to dzieje? Jak działa reakcja swoista i nieswoista? Przykłady poniżej świetnie Ci to rozjaśnią.

Reakcja swoista i nieswoista – przykłady

Do najbardziej adekwatnych przykładów budowania i wzmacniania odporności swoistej (nabytej), poza przeciwciałami w mleku matki, szczepionką, przechorowaniem choroby czy surowicą, należy również np. „hartowanie się” w saunie.

W przypadku odporności nieswoistej (wrodzonej) dużą rolę odgrywają fizjologiczne bariery chemiczne i mikrobiologiczne. Przykładem takiej bariery jest flora bakteryjna w jelitach. Inną barierą są też błony śluzowe. Przykładem reakcji odpornościowej nieswoistej jest też stan zapalny czy gorączka. Do substancji i wydzielin przeciwdrobnoustrojowych zaliczyć można też łzy, ślinę, kwas solny w żołądku, pot czy łój o kwaśnym odczynie pH oraz kwasy tłuszczowe na powierzchni skóry. 

Z tego względu częste mycie skóry mocnymi detergentami z SLS może osłabić barierę ochronną skóry i prowadzić m.in. do podrażnień. Więcej o SLS przeczytasz w artykule „Czy SLS w szamponach szkodzi? Zamieniamy szampon na naturalny i porównujemy!”.

Odporność swoista i nieswoista – jak można ją wzmocnić? 6 rad

Jak wzmocnić odporność swoistą i nieswoistą, szczególnie jesienią i zimą? Oto kilka sposobów, jakie możesz wykorzystać. Większość z nich jest bardzo przyjemna!

1. Jedz miód

Najpopularniejszy miód – wielokwiatowy – dodaje energii, zwiększa odporność, obniża ciśnienie krwi, wspiera pracę układu krążenia, oddechowego i wzmacnia organizm, szczególnie w okresach wzmożonej aktywności. Innymi doskonałymi miodami na odporność są lipowy i gryczany. 

Jako suplement na odporność możesz też wykorzystać inne produkty stosowane w apiterapii, w tym Krople z Propolisem BIO30™ (bez alkoholu) Miody Manuka. Propolis przyspiesza regenerację organizmu, a dzięki wysokiej zawartości flawonoidów działa też antyoksydacyjnie i wzmacniająco. Krople możesz też stosować zewnętrznie, na podrażnioną skórę. Jeśli jesteś uczulona na produkty pszczele, wybierz inne suplementy i sposoby.

2. Morsuj i saunuj

Jeśli nie lubisz zimna, sauna jest dla Ciebie. Temperatura Twojego ciała po kilku minutach w saunie wzrasta do ok. 40 st. C, imitując gorączkę. Mechanizmy termoregulacji (pocenie i przyspieszone krążenie krwi) dbają jednocześnie o to, by nie doszło do przegrzania. Rozszerzają się też naczynia krwionośne, co powoduje obniżenie ciśnienia krwi. Organizm dotlenia się, otrzymuje więcej substancji odżywczych, a przemiana materii odbywa się zdecydowanie szybciej, dzięki czemu ciało sprawniej oczyszcza się ze szkodliwych dla niego produktów. 

Decydując się na saunę, poznaj dokładnie reguły korzystania z niej i nigdy nie pomijaj etapu chłodzenia. Naprzemienne cykle gorąco-zimno wzmacniają organizm i uodparniają go na działanie niskich zimowych temperatur. 

Nie przepadasz za wysokimi temperaturami? Być może więc bardziej spodoba Ci się morsowanie? Hartowanie krótkimi kąpielami w zimnej wodzie i w kontrolowanych warunkach mobilizuje organizm do zwiększenia odporności na długotrwałe zimno i wiatr w zimowe miesiące. Morsować możesz, jeśli tylko czujesz się zdrowa. Nie powinny jednak tego robić osoby z obniżoną odpornością, świeżo po przebytych chorobach i infekcjach z chorobami reumatologicznymi, nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca i skrajną niedowagą.

3. Suplementuj zioła i witaminy

W Twojej domowej apteczce i kuchni powinno znaleźć się miejsce na rośliny i zioła wzmacniające organizm, w tym te o dużej zawartości witaminy C – np. dziką różę czy też czarny bez, tymianek, lipę i pąki sosny. Wszystko to i jeszcze więcej zawiera gotowy balsam Jerozolimski Forte (Produkty Bonifraterskie). Balsam kojarzyć się może kosmetycznie, ale ten stosuje się wewnętrznie, doustnie. 

Odporność nieswoistą zwiększa też witamina D – wspiera ona układ immunologiczny, a oprócz tego pomaga utrzymać zdrowe kości i układ ruchu. Witamina ta jest syntetyzowana przez słońce, dlatego w Polsce, w okresie jesienno-zimowym trudno o jej odpowiednią ilość w organizmie. W takich okolicznościach warto wesprzeć się odpowiednim suplementem. Możesz stosować np. witaminę D3 Forte w kroplach Aura Herbals.

4. Stosuj w diecie wartościowe oleje

Kwasy omega-3 zawarte w tłuszczach, w tym tranie z dorsza i innych tłustych ryb morskich (makreli, śledzi, łososia czy sardynek) również poprawiają odporność, a ponadto obniżają „zły” cholesterol. Kwasy omega-3 wspierają odporność swoistą (a dokładnie wspomniane już makrofagi) i działają przeciwzapalnie (pomagają zmniejszać aktywność czynników prozapalnych). Kwasy omega-3 znajdują się również w olejach roślinnych (w tym lnianym) i algach morskich. Sięgnij np. po suplement Tran Cod Liver Oil 550 mg Zioło-Piast, wzbogacony również o witaminę A i D.

Innym cenionym olejem na odporność jest olej z czarnuszki egipskiej (Natuwit). Olej ten wspomaga pracę układu immunologicznego, a ponadto wspiera budowę, regenerację i wzrost komórek. Jest też silnym antyoksydantem, który zwalcza wolne rodniki odpowiedzialne m.in. za powstawanie stanów zapalnych. Stosowany zewnętrznie, pomaga też przy problemach skórnych, np. łuszczycy, trądziku i AZS.

5. Wysypiaj się

Niedobór snu powoduje osłabienie odpowiedzi immunologicznej w organizmie – walka z infekcją trwa u osoby z zaburzeniami snu zdecydowanie dłużej niż u osoby, której sen jest zdrowy. Badania m.in. New York Academy of Sciences wykazują, że już kilkudniowe „niedosypianie” może wywoływać namnażanie się prozapalnego białka C-reaktywnego (CRP). Niedobór snu wywołuje też pogorszenie się funkcji immunologicznych organizmu.

6. Relaksuj się i medytuj

Krótkotrwały stres, o którym wiesz, że minie, może mobilizować Twój organizm, w tym układ nerwowy i odpornościowy do bardziej wytężonej pracy. Stres długotrwały jednak zmniejsza ilość komórek odpornościowych. Spada produkcja cytokin i interferonu, które chronią organizm przed infekcjami wirusowymi i nowotworami. Wesprzyj swój układ nerwowy ashwagandą. Eko probiotyk Ashwaganda Joy Day jest adaptogenem – pomaga przystosować organizm do codziennego stresu, a bakterie probiotyczne chronią mikroflorę jelit i pomagają ją budować. 

Odporność czynna i bierna – co to znaczy? 

Odporność swoista dzieli się na odporność czynną i bierną. To jednak nie koniec podziałów. Odporność czynną można z kolei rozróżnić na:

• czynną odporność naturalną, którą układ odpornościowy wytwarza w kontakcie z antygenami chorób lub zakażeń,
• odporność czynną sztuczną: wspomaganą, wytworzoną poprzez podanie szczepionki z antygenami, której zadaniem jest imitowanie prawdziwej infekcji i zmotywowanie organizmu do poradzenia sobie z nią. Dzięki szczepionce podczas prawdziwej infekcji w przyszłości Twój organizm „zapamięta”, jak powinien zareagować.

Wiesz już, czym jest swoista odporność czynna. Czym za to jest odporność bierna i jak rozróżnić ją od czynnej? W jej ramach również znajduje się odporność bierna naturalna oraz sztuczna. Odporność bierna naturalna (swoista) to ta wytworzona przez przeciwciała matki.

WHO zaleca, by karmić niemowlę wyłącznie naturalnym mlekiem przez co najmniej pół roku, a równolegle z innymi wprowadzanymi stopniowo pokarmami, nawet do 2. roku życia. Więcej o dziecięcej diecie i jej rozszerzaniu znajdziesz w artykule „Co na obiad dla dzieci: szybko, zdrowo, naturalnie? 8 pomysłów”.

Swoistą odporność bierną sztuczną buduje się z kolei poprzez podanie przeciwciał obecnych w leczniczej surowicy. 

Bądź nie tylko piękna, ale i zdrowa – również w sezonie grypowym! Wzmocnij się naszymi ziołami, suplementami, herbatami i innymi produktami zdrowotnymi dostępnymi w sklepie ekologicznym Nabea.

Pamiętaj równocześnie, że rekomendowane produkty i inne sposoby na zwiększenie odporności nie są lekami. Jeśli zauważasz u siebie długotrwale obniżoną odporność, przeciągające się w czasie infekcje i inne niepokojące objawy, dalsze postępowanie i leczenie koniecznie omów z lekarzem.

Źródła:

1. Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Nauki i Edukacji, Jak działa układ odpornościowy?
2. Jakimik P., Odporność swoista - co to i jakie ma rodzaje
3. Mikiel-Kostyra K., Jak długo powinnam karmić piersią?
4. Dąbrowski M., Odporność nieswoista - czym jest i jakie są jej rodzaje?
5. KtoMaLek.pl - Platforma OSOZ, Odporność nieswoista – czym jest? Jakie są rodzaje odporności?
6. Turek I., Odporność swoista, czyli nabyta. Skuteczna broń w walce z infekcjami, ale pod kilkoma warunkami
7. Bagińska D., Hartowanie organizmu
8. KtoMaLek.pl - Platforma OSOZ, Jakie zioła na odporność wybrać?
9. Dziwisz K., Uruszczak A., Kwasy omega-3 w poprawie odporności - odpowiadamy na pytania pacjentów