Kleszcze ludzkie i zwierzęce

Kleszcze są głównymi roznosicielami groźnych chorób zakaźnych. Niestety, z roku na rok obserwuje się wzrost częstotliwości występowania schorzeń przenoszonych przez te owady. Wbrew pozorom, nie zamieszkują one jedynie lasów, a spotkać je można nawet w przydomowych ogródkach. Dobrą wiadomością jest to, że istnieją pewne sposoby ochrony przed ich ukąszeniem.

Kleszcze- co warto o nich wiedzieć?

Kleszcz to owad krwiopijca należący do gromady pajęczaków oraz podgromady roztoczy. W Polsce obecnych jest ok. 20 gatunków tych stawonogów. Dla ludzi największym zagrożeniem jest kleszcz pospolity, gdyż to on jest najczęściej nosicielem niebezpiecznych chorób. Jego siedliskami są zazwyczaj lasy, łąki, zarośla nad wodą, aczkolwiek może on przebywać także w niższej trawie. Szczytową aktywność tych pasożytów odnotowuje się późną wiosną i wczesnym latem. Kleszcz potrafi wędrować przez dłuższy czas po ludzkim ciele, zanim znajdzie idealne miejsce wkłucia. Najczęściej znajduje się za uszami, na szyi, w pachwinach, pod zgięciami kolan, na brzuchu czy klatce piersiowej.[1]

Pajęczaki są odpowiedzialne za wywoływanie różnych stanów zapalnych i chorób odkleszczowych, takich jak: kleszczowe zapalenie mózgu, borelioza, anaplazmoza .[2] Zakażenie następuje poprzez kontakt śliny czy wymiocin kleszczy z naszą krwią, do którego dochodzi podczas ugryzienia. Co ważne, kleszcze ludzkie i zwierzęce mogą zmieniać swoich żywicieli. Zdarza się więc, że owad ten przeskakuje z psa na człowieka czy na odwrót.

Rola profilaktyki w walce z kleszczami

Jak ochronić się przed tymi krwiopijcami? Warto pamiętać, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Aby nie dać się ukąsić, należy przestrzegać pewnych zasad. Chcąc poprawić swoje bezpieczeństwo, wybierając się do lasu, na łąkę czy w inne miejsce bytowania owadów, pamiętajmy o:

• Założeniu ubrania z długim rękawem oraz nogawkami. Dobrze, jeśli jak największa część ciała pozostanie zakryta. Poleca się też włożyć na głowę kapelusz,
• Nie wchodzeniu w zbyt zarośnięte miejsca, które mogą być siedliskami kleszczy,
• Regularnym sprawdzaniu swojego ubioru w czasie wycieczki pod kątem obecności tych owadów (najlepiej poprosić o to swoich towarzyszy),
• Rozebraniu się po powrocie do domu, zaczynając od góry do dołu, najlepiej w miejscu, w którym bez trudu zauważymy owada (np. jasne płytki) oraz dokładnym przejrzeniu swojego ciała,
• Wypraniu wszystkich rzeczy i wymyciu się pod prysznicem.

Przebywając pod namiotem, nigdy nie należy wkładać do sypialni swoich rzeczy, ubrań, w których przemieszczaliśmy się po lesie, gdyż mogą na nich przebywać kleszcze. To samo dotyczy powrotu do domu. Swoje sprzęty najlepiej pozostawić np. na balkonie czy pod prysznicem, gdzie będziemy mieć szansę dostrzeżenia tych niebezpiecznych pajęczaków i ich eliminacji.

Skuteczna broń w walce z pasożytami- preparat na kleszcze

Przed wybraniem się w miejsca, gdzie mogą potencjalnie występować kleszcze, warto zakupić specjalny środek, który je odstraszy. Repelenty powstrzymujące te owady przeznaczone są do bezpośredniego aplikowania na ubranie albo skórę. Dzieli się je często na te dedykowane osobom dorosłym oraz dzieciom. Pojedyncze nałożenie takiego środka zapewnia ochronę trwającą średnio 5-6 godzin.

Dużą popularnością cieszy się między innymi spray Mugga, który skutecznie odstrasza kleszcze i komary. Za jego efektywne działanie odpowiedzialny jest przede wszystkim składnik DEET (9,5%). W sprzedaży dostępne są też produkty bazujące tylko i wyłącznie na naturalnych substancjach, takich jak różnego rodzaju olejki eteryczne. Z ich mocy swoją siłę czerpię produkt SwisseMedicus Kleszcze Stop czy Roślinne Antidotum na Komary i Kleszcze od producenta Klareko. Nowoczesne specyfiki działają w sposób wybiórczy na kleszcze, dzięki czemu nie są tak toksyczne.

A co jeśli musimy usunąć już wbitego w skórę kleszcza? W tym wypadku wsparciem okaże się środek do bezpiecznego usuwania kleszczy. Warto pamiętać, że kleszcz nie przepada też za pewnymi zapachami ziół. Można więc przygotować specjalny preparat i spryskać nim ogród, aby odstraszyć tego owada. Nie preferuje on zapachu wrotycza, tataraku, kocimiętki czy czeremchy zwyczajnej.

Co zrobić w przypadku ugryzienia przez kleszcza?

Jak postępować z kleszczem? Trzeba pamiętać, że nie wolno go niczym smarować, dusić, ściskać, ucinać, przypalać czy w ogóle dotykać go palcami. W czasie takich czynności zwraca on wydzielinę, natomiast samo ryzyko zakażenia wzrasta.[3] Po ugryzieniu kleszcza można udać się od razu do lekarza, który wie, jak postępować w takim wypadku. Innym rozwiązaniem jest samodzielne usunięcia pajęczaka.

Aby usunąć pajęczaka, wystarczy chwycić go pęsetą, obrócić go o 180 stopni i delikatnie wyciągnąć ze skóry. Miejsce ugryzienia przez kleszcze, trzeba zdezynfekować roztworem alkoholu, nadtlenkiem wodoru czy jodem. Kleszcz głęboko pod skórą jest wystarczającym powodem, aby udać się po pomoc do medyka, który bezpiecznie go usunie. Po usunięciu owada, przez 10 dni należy sprawdzać temperaturę ciała. Podejrzane objawy występujące w ciągu 2-3 tygodni po ukąszeniu to: bóle głowy, bóle żołądka, bóle mięśni i stawów, gorączka.[4] Mogą one świadczyć o zakażeniu kleszczowym zapaleniem mózgu. Rumień wskazuje natomiast na zakażenie boreliozą.

Kleszcze stanowią duże zagrożenie dla zdrowia człowieka. Warto więc pamiętać o profilaktyce, jak i zdecydować się na szczepienie, które uchroni nas przed przykrymi konsekwencjami pogryzienia.

[1] „Mały kleszcz – duży problem?” – Materiał informacyjno-edukacyjny na temat kleszczy, związanych z nimi zagrożeń oraz profilaktyki chorób odkleszczowych – opracowanie: dr. n. med. Agnieszka Dyk-Duszyńska, Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia,

[2] Cisak E., Chmielewska-Badora J., Zwoliński J., Dutkiewicz J.: Choroby przenoszone przez kleszcze: cz. I. Występowanie i biologia kleszczy, kleszczowe zapalenie mózgu, borelioza z Lyme. Med. Ogólna 2008;14(2):145–159,

[3] Choroby wewnętrzne pod red. A. Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006, t. 2,

[4] Flisiak R. Choroby odkleszczowe. Medycyna Praktyczna 2006; 3: 99-102.